De Mossad ontleed – mythe, macht en missers van ’s werelds meest omstreden inlichtingendienst
1. Een organisatie gehuld in geheimen
“The Office,” zo noemen insiders de Institute for Intelligence and Special Operations – beter bekend als de Mossad. Met een geschat budget van circa 2,7 miljard euro en ongeveer 7.000 werknemers is de dienst kleiner dan de Amerikaanse CIA maar financieel en operationeel aanzienlijk zwaarder bewapend dan de meeste Europese evenknieën. Waar medewerkers van de Nederlandse AIVD ongewapend de straat op gaan en voor iedere stap formulieren moeten paraferen, beschikt elke Mossad-cel over een mandaat “om te neutraliseren wat Israël bedreigt” – desnoods met dodelijk geweld.
Israëlische oud-officieren omschrijven hun werk ethisch gezien als een permanent grijs gebied, maar existentieel onontkoombaar: “Als wij een oorlog verliezen houdt het land op te bestaan – die realiteit weegt bij elke operatie,” zegt een voormalige case officer. Het verklaart de reputatie van de Mossad als ‘de best geoliede moordmachine ter wereld’ – bewonderd, gevreesd en soms ronduit verguisd.
2. Historische wortels van een roekeloze mentaliteit
De Mossad ontstond in 1949, vlak na de stichting van Israël, toen premier David Ben-Gurion opdracht gaf “een gecoördineerd netwerk” te bouwen dat verder ging dan conventionele diplomatie of militaire inlichtingen. In de decennia erna zette de dienst iconische operaties neer:
- 1956 – Operatie Diamond: het binnenhalen van een intacte Sovjet-MiG-21 dankzij een Irakese piloot die Israël 1 miljoen USD en asiel beloofde.
- 1960 – Ontvoering Adolf Eichmann uit Argentinië, het ultieme signaal dat Israël niet zou rusten voordat nazimisdadigers voor de rechter stonden.
- 1970-1973 – Operatie Wrath of God: de wereldwijde jacht op de daders van het bloedbad bij de Olympische Spelen van München.
Dit verleden schiep een cultuur waarin risico nemen – juridisch, diplomatiek én persoonlijk – eerder regel dan uitzondering werd. Steeds gold: verantwoording volgt pas ná succes.
3. Structuur, budget en toezicht
De Mossad rapporteert rechtstreeks aan de Israëlische premier. Interne afdelingen hebben weinig overlap, zodat gevoelige missies compartmentalised blijven:
| Afdeling | Kerntaak |
|---|---|
| Tzomet | Werving en running van buitenlandse agenten |
| Caesarea | Covert action & targeted killings |
| Keshet | SIGINT & cyber (werkt nauw samen met Unit 8200 van de IDF) |
| Metsada | Speciale operaties (sabotage, onconventionele wapens) |
| Lohamah Psikhologit | PsyOps en desinformatiecampagnes |
De Knesset-commissie voor Buitenlandse Zaken en Defensie houdt op papier toezicht, maar beslissende goedkeuring voor “speciale operaties” ligt praktisch altijd bij de premier plus de advocaat-generaal. Kritische Israëlische kranten omschrijven dat systeem als ‘trust me-toezicht’: openbaarheid volgt zelden, en pas jaren later.
4. Nieuwe piek: Operatie Rising Lion (2025)
In de nacht van 13 juni 2025 trof Israël Iran met wat militaire analisten de “eerste tweedimensionale bliksemoorlog” noemen. Operatie Rising Lion bestond uit twee fasen:
- Een zwerm van vooraf in Iran verstopt microdrones schakelde radars en commando-posten uit.
- Daarna bombardeerden Israëlische F-35’s nucleaire installaties die maandenlang waren gemonitord door Mossad-teams.
Het succes was geen toeval maar het sluitstuk van jarenlange infiltratie. Agenten bouwden schijnbedrijven in de Iraanse olie- en bouwsector, huurden magazijnen buiten Natanz en verstopten drones in onschuldige generatorbehuizingen. Nieuw was vooral de mens-machine-synergie: AI-modules bepaalden het ideale moment voor de eerste klap, de menselijke controllers gaven pas op het allerlaatste moment groen licht. Iraanse staatsmedia spraken van “duivelse technologie”.
5. ’Grim Beeper’: de pagers die ontploften
Een jaar eerder, op 17 september 2024, deed de Mossad iets dat zelfs cynische veteranen verraste. Hezbollah had via een schijnbaar Zwitsers bedrijf duizenden AR924-pagers gekocht voor veilige veld-communicatie. In werkelijkheid barstte elk apparaat van de nano-explosieven. Toen een georkestreerde ringtone afging, grepen duizenden strijders simultaan naar hun broekzak – waarna honderden apparaten ontploften, met meer dan drieduizend gewonden en doden tot gevolg.
De stunt kostte naar verluidt tien jaar voorbereiding: de Mossad richtte postbusfirma’s op, patenteerde doelbewust lullige stukjes elektronica en overtuigde Hezbollah-inkopers via tussenpersonen van de superioriteit van dit “unhackable” systeem.
6. Gerichte liquidaties in de high-tech eeuw
Mohsen Fakhrizadeh (2020)
De eerste aanwijzing dat de Mossad massaal inzet op stand-alone robotics was de moord op de Iraanse top-kernwetenschapper Mohsen Fakhrizadeh. Op 27 november 2020 vuurde een op afstand bediend, AI-gestuurd machinegeweer 13 schoten af vanuit een Nissan pickup, herkende gezichtsprofielen in realtime en spaarde Fakhrizadehs vrouw die naast hem zat.
Ismail Haniyeh & andere Hamas-kopstukken
Bommen verstopt in pensions, vergiftigde koffie in Damascus, zedatieve spray in Dubai: elke “signature strike” bevat een nieuwe technologische twist. Na de Dubai Job (2010) – waar 27 Israëli’s wegens camerablunders ontmaskerd werden – investeerde de Mossad zwaar in deepfake-lessen, micro-drones en zelfvernietigende communicatiesets.
7. PsyOps: angst als force multiplier
Fysieke eliminatie is maar één kant van de munt; minstens zo effectief is intimideren. In juni 2025 lekte een opname uit waarin een Hebreeuws-sprekende operative een Iraanse brigadier-generaal belde: “Je hebt twaalf uur om Teheran te verlaten met je gezin. We zitten dichter bij je slagader dan je lijfarts.” Minstens twintig functionarissen zouden zo’n dreigtelefoontje hebben gekregen, vaak gevolgd door een videoclip waarin zij publiekelijk afstand moesten doen van het regime.
Zo verandert de Mossad een selecte likwidatiecampagne in een psychologisch wapen dat honderden anderen lamlegt zonder één extra kogel.
8. Netwerk & rekrutering: de rol van sayanim
Uniek aan de Mossad is haar vermogen wereldwijd lokale helpers – sayanim – in te zetten: artsen, software-ontwikkelaars, autoverhuurders, academici. De meesten zijn Joods, maar niet per se. Een voormalige operative noemt het “crowdsourcing, maar dan met levens op het spel”.
- Taal & cultuur: een Iraanse expat in Frankfurt verzorgt vertaalwerk.
- Logistiek: een Libanese christen met een garage in Cyprus levert schone kentekenplaten.
- Digitale voetafdruk: een Russische IT-consultant bemachtigt e-mails van Syrische wapenhandelaren.
Beloning? Soms geld, vaker ideologisch of religieus idealisme, en bijna altijd strikte anonimiteit.
9. Binnen de Mossad: selectie, training, mentaliteit
Aanmelders ondergaan maanden van psychologische tests, out-of-the-box puzzels en fysieke stress. Maar het echte filter zit in de mentaliteit: ‘niemand anders dan jij gaat dit doen’.
- Basisopleiding: lock-picking, schieten, geheugentraining, SDR-routes (Surveillance Detection Route).
- Stage: 18 maanden bij een “hot target” (bijvoorbeeld Turkije, de Golf, Oost-Afrika).
- Full operative: je krijgt een klein budget, een Israëlische ’handler’ en drie covers, maar moet zelf informanten vinden.
Een oud-medewerker vergelijkt de hiërarchie met een tech-start-up: “Beslislijnen zijn kort – je kunt de chef bellen midden in de nacht. Improvisatie wordt beloond zolang het doel wordt gehaald.”
10. Missers, barstjes en morele vragen
Dat hyperagressieve ethos leidt soms tot spectaculaire mislukkingen:
- 1997 – Amman: poging om Hamas-leider Khaled Meshal te vergiftigen met fentanyl-spray faalt; Jordaanse agenten arresteren het team, en Israël moet het tegengif leveren.
- 2010 – Dubai: beveiligingscamera’s leggen vrijwel elke stap van het Al-Mabhouh-team vast; 27 operatives worden wereldwijd gesignaleerd.
- 2023 – 7 oktober: de Hamas-aanval op Israël legt grote blinde vlekken bij zowel de Shin Bet als de Mossad bloot. Knesset-commissies bleken al jaren te zijn gewaarschuwd voor “signal fatigue”.
Ethiek en recht
Critici – onder wie Israëlische oud-rechters – vragen of de grenzen tussen zelfverdediging en staatsterrorisme niet allang zijn vervaagd. Internationale juristen spraken in 2025 van een “schoolvoorbeeld” van efficiëntie, maar ook een casus van preventieve oorlogsvoering zonder VN-mandaat. De Mossad werpt tegen dat zij alleen “terugschiet vóór de tegenstander vuurt” – een redenering die in Jeruzalem inmiddels consensus is, maar in Den Haag op weinig bijval kan rekenen.
11. Technologie als force multiplier
Moderne Mossad-operaties zijn hybride: HUMINT + SIGINT + autonome systemen. De dienst investeert fors in:
- AI-gestuurde beeldherkenning – selecteert doelwitten in live CCTV-feeds.
- Quantum-resistente encryptie – eigen chipset voor agent-to-HQ-kanalen.
- Cyber-saboteurs – alumni van Unit 8200 die Stuxnet-achtige projecten draaien.
- Mini-drones – insect-achtig formaat met 20 g explosief; inzetbaar binnenshuis.
Daarmee verschuift de nadruk van whack-a-mole-assassinatie naar structurele ontwrichting: centrifuges die imploderen, telecomgrids die uitvallen, generaal die overlopen omdat z’n cryptowallet gekaapt is.
12. Samenwerking en frictie met bondgenoten
In Washington geniet de Mossad sinds de jaren tachtig een bijna mythisch aura. Toch waren er schermutselingen – van het Pollard-spionageschandaal (1985) tot geheim gedeelde Pegasus-spyware. Tijdens Rising Lion werkten Mossad-planners weliswaar nauw samen met de CIA en US Cyber Command, maar behielden volledige operationele autonomie. Dat double-hatted model – sharing without permission – zorgt voor bewondering én argwaan.
Europese diensten zien in de Israëli’s vooral een snelle besluitvormer. “Ze denken níet in kwartalen en begrotingscycli, maar in uren en dreigingscurves,” aldus een Duitse BND-analist.
13. Binnenlandse perceptie: trots en ongemak
In Tel Aviv pronkt de Mossad-shop op de luchthaven met hoodies en koffiemokken (“My job is so secret I don’t know what I’m doing”). Maar naast bewondering klinken meer stemmen die het asymmetrische geweld beu zijn, zeker na 7 oktober 2023. Oud-directeur Tamir Pardo noemde targeted killings ooit “tactical sugar highs – strategisch moet je iets anders bieden dan alleen adrenaline”.
Toch overheerst nationale trots. Een ex-operative vat het zo samen: “Ik ben trots op ze, omdat ik weet wat de alternatieven zijn.”
14. Conclusie – een organisatie van paradoxen
De Mossad is tegelijk hyperprofessioneel en menselijk feilbaar; technisch futuristisch en toch afhankelijk van klassieke agentenromantiek; moreel overtuigd van zijn gelijk en toch voortdurend onderwerp van internationale aanklachten.
Wat in 2025 boven duidelijk is geworden:
- Diepte-infiltratie en AI-gestuurde wapens verleggen de grenzen van wat een geheime dienst kan.
- Psychologische oorlogsvoering werkt als krachtvermenigvuldiger: je hoeft niet iedereen te doden als iedereen bang is.
- Fouten blijven existentiële risico’s – camera’s, metadata en kritische burgers maken elke misser onverbiddelijk publiek.
Met Operatie Rising Lion heeft de Mossad haar status als elite-dienst opnieuw bevestigd, maar ook het debat over legaliteit en proportionaliteit op scherp gezet. Of dat morele saldo op lange termijn houdbaar is, zal afhangen van de vraag of Israël erin slaagt een politieke oplossing te vinden voor de regionale conflicten die hun geheime oorlogen voeden. Tot die dag zal The Office op volle toeren blijven draaien – tussen bewondering, angst en controverse.
